พระมหาธาตุเจดีย์ ๔ รัชกาล
Phra Mahathat Chedi Si Ratchakan
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ราชวรมหาวิหาร เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
Wat Phra Chetuphonwimolmangklaram Rajaworamahaviharn Phra Nakhon Bangkok

 วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เป็นพระอารามหลวงประจำรัชกาลที่ ๑ มีเจดีย์รายตั้งอยู่รอบพระอุโบสถ จำนวน ๗๑ องค์ สร้างขึ้นสมัยรัชกาลที่ ๓ สำหรับบรรจุพระอัฐิพระราชวงศ์ พระเจดีย์หย่อมอยู่มุมวิหารคดทั้ง ๔ ทิศ สร้างบนฐานเดียวกัน หย่อมละ ๕ องค์ สร้างสมัยรัชกาลที่ ๑ พระเจดีย์แบบจีนเรียกว่า “ถะ” อยู่ใกล้ทางเข้าพระอุโบสถทำด้วยหินเขียว มี ๗ ชั้น ทางด้านเหนือพระมณฑปเป็นสวนมิสกวัน ปลูกพันธุ์ไม้ต่างๆ มีเก๋งจีน ผนังภายในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องสามก๊ก มีกำแพงล้อมรอบสวนและเก๋งจีน

 วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามตั้งอยู่ที่ถนนสนามไชย แขวงพระบรม มหาราชวัง เขตพระนคร มีพระวิหารพระพุทธไสยาสน์ที่ใหญ่และงดงามที่สุดในโลก พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหาเจษฎาราชเจ้าทรงสร้างสรรพวิชาไว้ภายในวัดจึงเปรียบเสมือนมหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศไทย

 พระมหาเจดีย์สี่รัชกาล พระมหาเจดีย์ทั้งสี่องค์อยู่ในบริเวณกำแพงสีขาว ซุ้มประตูทางเข้าเป็นสถาปัตยกรรมไทยประยุกต์แบบจีน ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบ เครื่องถ้วยหลากสี มีตุ๊กตาหินจีนประตูละคู่ พระมหาเจดีย์แต่ละองค์เป็นเจดีย์ย่อไม้สิบสองเพิ่มมุมสูง ๔๒ เมตร ประดับกระเบื้องเคลือบและกระเบื้องเครื่องถ้วยลวดลายต่างๆ สังเกตได้ง่าย
                         

     องค์ประกอบด้วยกระเบื้องเคลือบสีเขียว นามว่า พระมหาเจดีย์ศรีสรรเพชดาญาณ สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๑ เพื่อครอบพระศรีสรรเพชญ์ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปยืนองค์ใหญ่สูง ๑๖ เมตรหล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ หุ้มทองคำทั้งองค์ ครั้งหนึ่งเคยประดิษฐานอย่ในพระวิหารหลวง วัดพระศรีสรรเพชญ์ กรุงศรีอยุธยา เมื่อเสียกรุงพม่าลอกทองคำที่หุ้มองค์พระไปหมด ทำให้พระพุทธรูปบุบสลายมาก รัชกาลที่ ๑ จึงได้โปรดเกล้าฯให้เชิญมาบรรจุไว้ในพระเจดีย์  ภายในบรรจุพระบรมธาตุ นับเป็นพระมหาเจดีย์ประจำรัชกาลที่ ๑

     พระมหาเจดีย์องค์ที่ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีขาว นามว่า พระมหาเจดีย์ดิลกธรรมกรกนิทาน สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ทรงพระราชอุทิศถวายแด่พระบรมราชชนก คือรัชกาลที่ ๒ นับเป็นพระมหารัชกาลที่ ๒

     พระมหาเจดีย์องค์ที่ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีเหลือง นามว่า พระมหาเจดีย์มุนีบัตบริขาร สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ทรงพระราชถวายอุทิศถวายเป็นพุทธบูชา นับเป็นพระมหาเจดีย์ประจำพระองค์

     พระมหาเจดีย ์องค์ที่ประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีขาบหรือน้ำเงินเข้ม เป็นพระมหาเจดีย์ที่รัชกาลที่ ๔ ทรงสร้างขึ้นตามแบบพระเจดีย์ศรีสุริโยทัย กรุงศรีอยุธยา นามว่า พระมหาเจดีย์ทรงพระศรีสุริโยทัย เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา มีลักษณะแตกต่างกับองค์อื่น คือมีซุ้มคูหาเข้าไปในองค์พระเจดีย์ได้ ทั้งนี้ถ่ยแบบมาจากพระเจดีย์ที่วัดสวนหลวงสบสวรรค์กรุงเก่า

      สมัยรัชกาลที่ ๔ นั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาเจดีย์ทรงพระศรีสุริโยทัยไว้ ๑ องค์ แต่ยังไม่แล้วเสร็จ ครั้นใกล้จะเสด็จสวรรคตได้มีพระราชดำรัสเฉพาะกับรัชกาลที่ ๕ ว่า “พระเจดีย์วัดพระเชตุพนฯ นั้นกลายเป็นใส่คะแนนพระเจ้าแผ่นดินไป ถ้าจะใส่คะแนนอยู่เสมอจะไม่มีที่สร้าง ควรจะถือว่าพระเจ้าแผ่นดินทั้งสี่พระองค์นั้นท่านได้เคยเห็นกันทั้งสี่พระองค์จึงควรมีพระเจดีย์อยู่ด้วยกัน ต่อไปอย่าให้ต้องสร้างทุกแผ่นดินเลย” (พระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ เรื่อง จดหมายเหตุความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี)

พระเจดีย์ราย มีอยู่ถึง ๗๑ องค์ เรียงรายอยู่นอกระเบียงพระอุโบสถ สร้างในรัชกาลที่ ๓ สำหรับบรรจุพระอัฐิพระราชวงค์ พระเจดีย์สูง ๓ วา ๒ ศอก สร้างแบบย่อมุมไม้สิบสอง

พระเจดีย์หย่อม สร้างบนฐานเดียวกันหย่อมละ ๕ องค์ อยู่ตรงมุมวิหารคตทั้ง ๔ ทิศ รวม ๒๐ องค์ ใหญ่กว่าเจดีย์ราย สร้างในรัชกาลที่ ๑ เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ

เจดีย์แบบจีนเรียกว่า "ถะ" ทำด้วยหินสีเขียวมี ๗ ชั้น มีลักษณะโปร่งคล้ายเจดีย์จีนในปัจจุบัน ที่ฐานมีมารแบกเจดีย์ละ ๘ ตัว ตั้งอยู่ในชาลาใกล้ทางเข้าพระอุโบสถ