พรรษาที่  27 ถึง 38   พ.ศ.  2512 ถึง 2523
จำพรรษาที่ภูทอก  วัดเจติยาคิรีวิหาร
อำเภอบึงกาฬ


    ปีแรกที่จำพรรษาที่ภูทอกนี้  มีพระ  3  องค์ผ้าขาวน้อย  1  องค์  ปลูกกระต๊อบชั่วคราวพออาศัยได้  4  หลัง  ทุกองค์ต่างพากันบำเพ็ญความเพียรอย่างเต็มที่เวลาพลบค่ำ  ข้าพเจ้าก็ปีนขึ้นบนเขาเอาผ้ามัดเอวแล้วก็ปีนขึ้นตามเครือเขาเถาวัลย์  ตามรากไม้  ขึ้นไปนอนอยู่บนชั้นที่ 5  ซึ่งปัจจุบันนี้เป็นถ้ำวิหารพระสมัยนั้นยังเป็นป่าทึบ  มีต้นไม้ขึ้นอย่างหนาแน่นเป็นถ้ำที่อาศัยของสัตว์ป่ามีเลียงผา  เป็นต้น
    

      ในระหว่างกลางพรรษาที่  27  ได้พาญาติโยมทำบันไดขึ้นเขาชั้นที่  5  และชั้นที่  6  จนสำเร็จทำอยู่ประมาณ  2  เดือนกับ  10  วัน  จึงเสร็จเรียบร้อยทำให้ไม่ต้องอาศัยรากไม้เถาวัลย์อีกต่อไป  การสร้างบันไดนี้สำเร็จในกลางพรรษา  อาศัยศรัทธาญาติโยมและชาวบ้านใกล้เคียงช่วยกันคนละเล็กละน้อย  ช่วยกำลังแรงส่วนกำลังทรัพย์ไม่มี  เพราะเขาเป็นคนยากคนจนเป็นคนชนบทไม่มีรายได้มีแต่กำลังศรัทธาความเชื่อถือในบุญกุศล  ศรัทธาอยู่ในใจของเขา  ทุกข์ยากอย่างไรเขาก็อุตส่าห์มาช่วยการงานของวัดอยู่ตลอดพรรษาด้วยน้ำพักน้ำแรงดังนี้  มาอยู่ภูทอกปีแรกถ้าไม่อดทนจริง ๆ ก็อยู่ไม่ได้  อดอยากข้าวปลาอาหารพระเณรเจ็บป่วย  เป็นไข้ป่า  ไม่มียาจะฉัน  นับว่าละบากมากทีเดียว  
    

      กลางพรรษาปี  2512  ที่จำพรรษาอยู่ที่วัดเจติยาคีรีวิหาร  ภูทอก  นี้ ข้าพเจ้าได้เกิดสุบินนิมิตว่า  ข้าพเจ้าได้ไปบิณฑบาตรที่ภูทอกใหญ่  ตามหน้าผา  ข้าพเจ้าได้ครองผ้าห่มผ้าเป็นปริมณฑล  แล้วก็สะพายบาตรอุ้มบาตร  เดินเลียบไปตามหน้าผาอ้อมไปเรื่อยๆ เห็นแต่บานหน้าต่างปิดอยู่ตามหน้าผา  มองไม่เห็นคนเลย  ข้าพเจ้าเดินอ้อมไปอ้อมไป  เลยไปหยุดยืนรำพึงอยู่  เอ....ทำไมมีแต่หน้าต่างปิด  ไม่เห็นคนออกมาใส่บาตรเลย 

      รำพึงอยู่อึดใจหนึ่ง  ก็เห็นคนเปิดหน้าต่างออกมาใส่บาตรข้าพเจ้า  ดูเหมือนเขาจะเข้าใจได้ถึงความคิดของข้าพเจ้าที่ตั้งวิตกถามขึ้นว่า  เขาเป็นใคร  เขาก็ประกาศขึ้นมาเองว่า 

      " พวกผมนี้เป็นพวกบังบดขอรับ  อยู่กันที่ภูทอกใหญ่ภูแจ่มจำรัส "

      พวกบังบด คือ พวกภุมมเทวดา  ที่เขามีศีลห้าเป็นประจำ “ ชื่อเดิมหรือชื่อจริงของภูทอกใหญ่นี้  เรียกกันว่า  ภูแจ่มจำรัส  เขาอธิบายให้ข้าพเจ้าฟัง  แต่ก่อนนี้มีพวกฤาษีชีไพรมาบำเพ็ญพรตภาวนากันที่ภูเขาแจ่มจำรัสนี้มาก "

        ข้าพเจ้ารอเขาใส่บาตรเรียบร้อยแล้ว  ก็ถามเขาเป็นเชิงคุยว่า   " ทำไมจึงรู้ว่าอาตมามาบิณฑบาต "

        เขาตอบยิ้ม ๆ ทันที 

        " รู้ชี จะไม่รู้ได้อย่างไร "

        " ปิดหน้าต่างอยู่อย่างนี้  รู้ได้รึ  "

        " รู้ครับ "  เขาว่า 

      รู้ด้วยอะไรเขาบอกว่า  " รู้ด้วยกลิ่น  ถูกกลิ่นพระผู้เป็นเจ้า "

         " กลิ่นเป็นอย่างไร "  ข้าพเจ้าซัก 

         " กลิ่นหอมขอรับ  ถูกกลิ่นพระผู้เป็นเจ้า  ก็เลยพากันเปิดหน้าต่างมาใส่บาตรพระผู้เป็นเจ้ากัน "   เขาชี้แจงให้ข้าพเจ้าฟังด้วยสีหน้าอันเปี่ยมด้วยความเลื่อมใสศรัทธาแล้วก็กล่าวต่อไปอีก  อันนี้จะเป็นเชิงสรรเสริญหรืออะไรก็ไม่ทราบ  ...เขาบอกว่า  พระพวกนี้เป็นพระที่ปฏิบัติดีสมควร  พวกเราจึงพร้อมใจกันมาใส่บาตร 

      พอพวกเขาใส่บาตรข้าพเจ้าก็กลับ  พอดีรู้สึกตัวตื่นขึ้น  พิจารณาดูนิมิตนั้นเห็นแปลก  ก็เล่าให้หมู่เพื่อนฝูงฟังประหลาดที่ว่าเช้าวันนั้นอาหารที่บิณฑบาตได้  ขบฉันรู้สึกว่ารสเอร็ดอร่อยเป็นพิเศษทั้ง ๆ ที่ก็ไม่ได้มีใครอื่นมาใส่บาตรจริง ๆ มีแต่ชาวบ้านเท่านั้น  อาหารก็เป็นอาหารพื้น ๆ เป็นปลาร้า  น้ำพริกอะไรพวกนั้นตามปกติของเขา แต่เมื่อฉันไปกลับเอร็ดอร่อยราวกับอาหารทิพย์  ทั้ง ๆ ที่อาหารอันวิจิตรพิสดารที่เขาถวายนั้นอยู่ในความฝันต่างหาก 

      ข้าพเจ้าก็ไม่ใช่ผู้มีหูทิพย์  ตาทิพย์อะไร  ฝันเฉย ๆ ก็มาเล่าสู่กันฟัง  จะเชื่อหรือไม่เชื่อก็ตามใจเล่าไปตามที่เกินฝันขึ้น  เรียกว่า  ฝันในนิมิต  หรือนิมิตในฝันก็ได้ข้าพเจ้าก็ไม่ยึดถือว่าเป็นอะไรหรอก  เป็นธรรมดาคนเรานอนก็ฝันเท่านั้นเอง  ไม่ฝันอย่างหนึ่ง  ก็ฝันอีกอย่างหนึ่ง  จะจริงไม่จริงก็ยกไว้
    

      พรรษาแรก  พระเณรเจ็บไข้กันมาก  บางองค์ก็บอกว่า  เทวดาประจำภูเขามาหลอกหลอน  ดึงขาเรียกปลุกดึง ๆ ให้ลุกขึ้นทำความเพียร  บางทีก็ไล่ให้หนีเพราะมาแย่งวิมานของเขา  ข้าพเจ้าก็ได้นิมิตบางประการเหมือนกัน จึงพยายามตักเตือนพระเณรให้มีศีลบริสุทธิ์   และบำเพ็ญภาวนาแผ่เมตตาให้ทำความเพียรอย่าได้ประมาท  เพราะศีล  สมาธิ  ภาวนานั้นเป็นเกราะกำบังของผู้บำเพ็ญพรต  ภายหลังก็เกิดนิมิต  มีพวกเทวดามาหาข้าพเจ้าและบอกว่า  “  ข้าพเจ้าทั้งหลายขอน้อมถวายภูเขาลูกนี้  ให้แก่พระผู้เป็นเจ้า  ขอพระผู้เป็นเจ้าโปรดรับไว้รักษา  พวกข้าพเจ้าจะลงไปอยู่ข้างล่าง  
    

      ในนิมิตนั้น  เขาได้ขอคำมั่นสัญญาไว้อีกว่า  เมื่อพวกเขาลงไปอยู่ชั้นล่างแล้ว  ขอให้ข้าพเจ้าบอกประกาศแก่มนุษย์ที่จะมาเที่ยวภูเขาลูกนี้ต่อไปว่า  ขออย่า  ได้กล่าวคำหยาบ  อย่าส่งเสียงอึกทึก  อย่าถ่มน้ำสายลงไปข้างล่าง  อย่าขว้างปาหรือทิ้งเศษขยะไว้  ข้างบนเขา  อย่าฆ่าสัตว์...เท่านี้เขาก็พอใจแล้ว  

      ข้าพเจ้าตื่นจากฝันแล้วก็นั่งพิจารณาอยู่  ก็รู้สึกว่าคำขอของพวกเทวดานั้นแยบคายดี  จะเป็นเรื่องจริงหรือไม่จริงก็ตาม  แต่ก็น่าจะเป็นข้อที่กัลยาณชนทุกคนควรจะปฏิบัติอยู่แล้ว  ถึงแม้จะไม่มีเทวดามาขอร้องเลย มนุษย์ผู้เป็นผู้ดีมีมรรยาทของสังคมชาวโลกก็น่าจะปฏิบัติตาม 

      อย่างไรก็ดี  วันนั้นเองระหว่างที่ข้าพเจ้ายังมิได้ปริปากเล่าอะไรให้ใครฟัง  พวกชาวบ้านก็มาเล่าให้ฟังว่าพวกเขาต่างฝันกันว่ามีเทวดามาบอกว่า  จะมอบภูเขาให้ท่านอาจารย์จวนรักษา  พวกเขาจะลงไปอยู่ข้างล่างแทน 

      แปลกเหมือนกัน  ที่บังเอิญหลายคนมาฝันตรงกัน

      ตกฤดูแล้ง  พ.ศ.  2513  ได้ชักชวนชาวบ้านช่วยกันสร้างทำนบเพิ่มขึ้นอีก  2  ทำนบเพื่อเก็บน้ำไว้ใช้เป็น  3  ตอน  มีประชาชนจากฝั่งประเทศลาวชื่อนายบุญที  อยู่ที่เวียงจันทน์  ได้มีศรัทธามาสร้างพระประธานไว้ที่ถ้ำวิหารพระชั้นที่  5  มูลค่าประมาณ  1  หมื่นบาท  ต่อมาได้มีศรัทธาจากที่ต่าง  ๆ  ทยอยกันมาร่วมกันสร้างโรงฉันและศาลาชั้นที่  5  มูลค่า  ประมาณ  1  หมื่นบาท  พอเป็นที่ได้อาศัยคุ้มแดดคุ้มฝน  ส่วนศาลานั้นพอได้อาศัยฉันจังหันที่ศาลาข้างล่าง 

      เมื่อภายหลังมีศรัทธาเพิ่มขึ้น  เช่น  จากบึงกาฬหนองคาย  อุดร  สกลนคร  นครพนม  ขอนแก่น  นครราชสีมา  ตลอดจนกรุงเทพมหานครและอุบลราชธานีจึงได้ขยายศาลาโรงฉันข้างล่างให้กว้างออกไป  และได้ขยายศาลาถ้ำวิหารพระชั้นที่ 5 ให้กว้างขวางออกไปด้วย  เพื่อเวลาประกอบศาสนกิจและสังฆกรรมจะได้ปฏิบัติได้โดยสะดวก 

      การสร้างศาลาโรงฉัน  ศาลาชั้นบนและกุฏิที่อยู่ของพระนั้น  ข้าพเจ้าได้พยายามทำแบบที่ให้ส่งเสริมธรรมชาติให้กลมกลืนกันไปกับธรรมชาติ  เช่น  บางแห่งก็บูรณะถ้ำธรรมชาติ  ให้เป็นที่อยู่อาศัย  บางแห่งก็ใช้หลังคาสังกะสีต่อเชื่อมกับหินปากถ้ำ  อาศัยผนังถ้ำส่วนหนึ่งเป็นฝาเป็นต้น  นอกจากนั้นได้สร้างศาลา  โรงครัวและกุฏิแม่ชี  เพิ่มขึ้น 

      ปัญหาเรื่องน้ำใช้บนยอดเขาเป็นสิ่งสำคัญ  ข้าพเจ้าได้พยายามขุดบ่อน้ำหลายแห่ง  บังเอิญได้พบบ่อน้ำซึมผุดขึ้นมาจากซอกหิน  เป็นตาน้ำขนาดแรง  คุณหมอขันธ์  เทศประสิทธิ  และคุณหมอประพักตร์  โสฬสจินดา  ได้ร่วมกันสร้างบาตรน้ำมนตร์ขนาดใหญ่ไว้รองน้ำซึมที่หยดมาจากยอดเขา  คุณมานพ  สุภาพันธ์  คุณประชา  ตันศิริได้ร่วมกันเป็นเจ้าภาพตั้งถังเก็บน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก  ติดเครื่องสูบน้ำขึ้นที่หลังเขา  เป็นถังแรก  ในขณะเดียวกัน  ศาสตราจารย์นายแพทย์อวย  เกตุสิงห์  ได้บริจาคเงิน  2,000  บาท  สร้างส้วม  และห้องน้ำไว้สำหรับประชาชน 

      ในพ.ศ.2513 – 2514  ได้ทำสะพานรอบเขาชั้นที่ 5 พ.ศ.  2515  ไม่ได้ทำสะพาน  แต่ไม่ได้ทำทำนบกั้นน้ำเพิ่มขึ้นอีก  พ.ศ.  2516  รื้อสะพานชั้นที่  5  ออกเพราะครั้งก่อนทำไว้ไม่เสมอกัน  มีสูงมีต่ำกว่ากัน  รื้อออกทำทางเดินให้เสมอกัน  และขยายให้กว้างขึ้นทำให้แน่นหนากว่าเดิม  เพิ่มไม้ขึ้นอีก  3  ส่วน  ซ่อมแซมสะพานของเก่าใช้เวลาทำอยู่  3  เดือนจึงแล้วเสร็จสิ้นเงินประมาณ  3  หมื่นบาท
    

       พ.ศ.  2517  มีพระจำพรรษา  5  องค์  เณร  5 องค์  ได้พาหมู่คณะทำสะพานบนชั้นที่  6  ทำอยู่  3  เดือน  ก็แล้วเสร็จสิ้นเงิน  35,000  บาท
    

      ในปีนี้ ได้ทำสะพานชั้นที่  4  แต่ไม่ได้ทำรอบเขาทำไว้ครึ่งเขา  เฉพาะทางด้านทิศตะวันตกส่วนสะพานชั้นที่  4  ทางด้านทิศตะวันออกนั้นได้จ้างชาวบ้านทำในปี  2520  สิ้นเงินประมาณ 20,000  บาททำอยู่  2  เดือนจึงแล้วเสร็จ  ทำต่อลงมาจากชั้นที่  5  ดังที่ปรากฏอยู่ทุกวันนี้
    

      พ.ศ.  2519  ได้ทำทำนบกั้นน้ำในเขตวัด  โดยจ้างแทรคเตอร์ชาวบ้านมาทำสิ้นเงิน  16,000  บาท   

      จากปี 2519 เป็นต้นไป  ศรัทธาญาติโยมก็ได้ทยอยกันมามากขึ้น  โดยเฉพาะจากกรุงเทพมหานคร   จะมากันบ่อยครั้งขึ้น  จำนวนมากขึ้นศรัทธาเพิ่มขึ้น  บริจาคทรัพย์สมบัติ  บริจาคกำลังทรัพย์  กำลังแรง  ช่วยเหลือเจือจุนกันไป  การงานก็ได้สำเร็จลุล่วงมาดังที่พวกเราได้เห็นกันนั้นมีศรัทธาจากลาดพร้าวกรุงเทพ ฯ  ขอสร้างถังน้ำบนเขาชั้นที่  5  อีกหลายถัง  เพื่อให้พระเณรได้มีน้ำดื่มใช้ตลอดปี  และได้ขอสร้างห้องน้ำ ห้องส้วมบนเขาชั้นที่  5  เพิ่มขึ้นอีก  2  คราวรวม  5  ห้อง  ด้วยเห็นความลำบากของญาติโยมที่จะขึ้นไปค้างฟังธรรมบนถ้ำวิหารพระชั้นที่  5 

      สำหรับกุฏิถาวรบนเขาซึ่งแต่เดิมไม่มี  เพราะพระเณรจะใช้แต่เงื้อมถ้ำเป็นที่พัก  หรือใช้ไม้ตีกำบังกั้นชั่วคราวนั้น  ก็ได้มีศรัทธาขอสร้างให้เป็นการถาวร  โดยข้าพเจ้าออกแบบให้มีระเบียงสามด้านเป็นทางจงกรมพร้อม คุณแม่แฉล้ม  ชาญสงคราม  ชาลีจันทร์  มารดาคุณสุรีพันธุ์  มณีวัต  ก็ได้บริจาคเงินสร้างกุฏิสงฆ์อาพาธพร้อมห้องน้ำบนเขาชั้นที่  2  เป็นหลังแรก  พร้อมกันนั้นลูกสาวและสามีคือคุณวิลาศ  มณีวัต ก็ได้บริจาคสร้างอีกหลังหนึ่ง  ณ  เขาชั้นที่  2  ณ  จุดที่เคยเป็นกุฏิชั่วคราวที่ข้าพเจ้าแรกมาพักเมื่อปี  2512  ต่อมาคุณบุญยิ่ง  ลืออำรุง  ได้บริจาคสร้างอีกหลังหนึ่งบนพลาญหินชั้นที่  2  และคุณพรรณี เกตุมณี  ได้บริจาคอีก  100,000  บาท  เพื่อสร้างกุฏิให้เป็นที่พักของข้าพเจ้าโดยจัดสร้างต่อขยายออกไปจากศาลาถ้ำวิหารพระเป็นที่พัก   2  ชั้น 

      วัดได้จัดสร้างกุฏิที่พักสำหรับพระอาคันตุกะ  บนเขาชั้นที่  5  เป็นเรือนยาวขนาดสองห้อง  สร้างกุฏิแม่ชีเพิ่มเติมอีก  เพราะระยะหลังได้มีศรัทธาญาติโยมมาค้างที่วัด  บางขณะ  บางคืน  ถึงสามร้อยคนก็มี  ถึงสี่ร้อยคนก็มี  วัดต้องอาศัยแม่ชีช่วยจัดอาหารเลี้ยงศรัทธาทั้งหลาย  จึงต้องขยับขยายให้แม่ชีได้มีที่พักพอเหมาะพอควรกว้างขวางขึ้น  และเมื่อต่อมาวัดได้เริ่มสร้างกุฏิพระเพิ่มบนโขดหินเขาชั้นที่  2  อีก  2   หลัง  ศิษย์ที่บ้านทรงไทยลาดพร้าวซึ่งมีคุณสุรีพันธุ์เป็นหัวหน้าก็ขอเป็นเจ้าภาพร่วมกับวัดด้วย
    

      ในปี  2522  เมื่อมีผ้าป่ามาพ้องกันหลายคณะ  ศาลาที่พักบนเขาดูแคบไปถนัดใจ  ศรัทธาจากกรุงเทพฯคือคุณสุรีพันธุ์  มณีวัต  จึงถวายปัจจัยให้สร้างกุฏิที่พักบนชะง่อนเขา  ชั้นที่  5  อีก  1  หลังเป็นที่โล่งโปร่งสบายใครมาเห็นมาพักก็ล้วนชอบใจ  เพราะได้ตากอากาศดี 

      เมื่อได้บำรุงสิ่งก่อสร้างในวัดให้เห็นประโยชน์แล้ว  ก็ได้ช่วยทำประโยชน์ให้แก่ชาวบ้านละแวกใกล้วัดด้วย  ตั้งแต่ปี  2521 – 2522 – 2523  ได้สร้างทำนบกั้นน้ำให้ชาวบ้าน  6  ทำนบ  เพื่อในการเพาะปลูกทำไร่นา  ทำนบละหมื่นก็มี  2  หมื่นก็มี  3  หมื่นก็มี  5  หมื่นก็มี  ทำถนนเป็นทำนบฝายกั้นน้ำระหว่างภูทอกน้อยและภูแจ่มจำรัสอีกร่วม  2  แสน  ทั้งหมดสิ้นเงินวัดไป  4  แสน  5  แสนแล้ว  เฉพาะทำนบใหญ่กั้นเก็บน้ำระหว่างภูทอกน้อยและภูแจ่มจำรัสนั้น  กรมชลประทานของรัฐบาล  เขามาช่วยรับช่วงเอาไปปรับปรุงเสริมสร้างค้นทำนบให้สูงขึ้นและมั่นคงขึ้น  รัฐบาลให้งบประมาณมา  2  ล้านบาท  เดี๋ยวนี้ทำเสร็จแล้ว  เก็บน้ำได้มาก  เก็บน้ำได้ลึกถึง  10  กว่าเมตร  สามมารถจะใช้ประโยชน์ในการเพาะพันธุ์ปลา  และระบายน้ำให้พวกชาวไร่ชาวนาอย่างสะดวกสบายทีเดียว
    

      พ.ศ.  2523  จะเริ่มทำถนนรอบภูเขา  3  ลูก  คือ  ภูทอกน้อย  ภูทอกใหญ่หรือภูแจ่มจำรัสและภูสิงห์น้อยซึ่งต่างเป็นสำนักสงฆ์ของวัด  ข้าพเจ้าได้ให้เกรดทางรอบเขตวัดไว้แล้ว  ถ้าไม่ทำ  ชาวบ้านบุกรุกเข้ามาถึงเชิงเขาก็จะลำบาก  ตัดไม้  เผาไม้  ฆ่าสัตว์  สัตว์อยู่ในเขาก็ยังมีอีกมาก  กวาง  เก้ง  เลียงผา  หมี  ลิง  สุกรป่ายังมีอีกมาก  พวกนก  พวกกระต่าย  ไก่ป่า  ก็ยังมีเช่นกันสมควรจะสงวนไว้จึงได้จ้างรถแทร็กเตอร์  มาเกรดทางรอบเขาแล้วปิดทำนบน้ำเสียด้วย  ที่ไหนเป็นห้วยก็พูนดิน  เสริมสร้างเป็นค้นทำนบเพื่อให้สัตว์ป่าได้อาศัยอาบ  อาศัยกิน  ตลอดถึงมนุษย์ก็จะได้ใช้สอยทำไร่นา  เพาะปลูกพืชผลโดยไม่อดน้ำ  ไม่ให้คนรุกล้ำเข้ามาทำกินในเขตทำนบน้ำ  ถ้ำน้ำมีเหลือเฟือก็จะได้ระบายช่วยเหลือชาวนาชาวไร่โดยไม่ติดขัด  นี่เริ่มในปี  2523  จ้างรถแทรกเตอร์มาทำงานดังนี้  ( เมื่อท่านมรณภาพแล้ว  งานนี้ยังค้างอยู่  ทางวัดก็ได้ทำจนเสร็จ  รวมทั้งสร้างทำนบน้ำแห่งใหม่ในหมู่บ้านด้วย  ....ผู้รวบรวม )
    

      เมื่อมาอยู่ครั้งแรกที่ถ้ำเชิงเขาในฤดูแล้งปี  2512  ข้าพเจ้าได้ชวนญาติโยมตัดทางจากภูทอกไปบ้านดอนเสียด  รถเดินได้สบาย  เดี๋ยวนี้ก็ยังใช้เป็นเส้นทางสัญจรกันอยู่  หลังจากนั้นเมื่อญาติโยมเขาทราบข่าวว่ามีพระธุดงค์มาอยู่ที่ภูทอก  เขาก็เลยอพยพตามมาอยู่  ทำมาหากินด้วย  เป็นปึกแผ่นแน่นหนา  จากเดิมซึ่งมีอยู่เพียง 10  หลังคาเรือน  ปัจจุบันนี้มีประมาณกว่า  200  ครอบครัวแล้ว  มาอยู่ครั้งแรกได้พาญาติโยมถากถางป่า  เพื่อระบายอากาศให้ปลอดโปร่ง  บ้านนาคำแคนนี้  ตั้งหมู่บ้านกันก่อนสร้างวัด  2  ปี  คือในปี  2510  ส่วนวัดเจติยาคิรีวิหาร ( ภูทอก ) มาสร้างในปี  2512  คนที่มาอยู่ส่วนมากเป็นคนมาจากจังหวัดกาฬสินธุ์ก็มี  ขอนแก่นก็มี  ร้อยเอ็ดก็มี  อุบลราชธานีก็มี  อุดรธานีก็มี  สกลนครก็มีเป็นคนมาจากหลายจังหวัดที่มาอยู่บ้านนาคำแคน
    

      ในสมัยก่อน  แถบภูสิงห์  ภูวัว  ภูทอก  นี้  เป็นป่าเป็นดงทึบ  มีสิงห์สาราสัตว์นานาชนิดมาก  ไม่ค่อยมีหมู่บ้าน  คนแถบนี้แต่ก่อนเป็นพวกมีภูมิลำเนาอยู่ในประเทศลาว  เป็นพวก  เม้ย  หรือเป็นพวก ย้อ  เข้ามาอยู่เมืองไทยสมัยฝรั่งเศสเข้ามาปกครองลาว  พวกเขาไม่ชอบลัทธิการปกครองของฝรั่งเศส  จึงอพยพครอบครัวข้ามแม่น้ำโขงเข้ามาอยู่ฝั่งประเทศไทย 

      ลัทธิประเพณีของพวกนี้ก็แปลก  พวกเม้ยนี้แต่ก่อนเขาเรียกว่า  “  ลาวกอด “  หรือ  “ ลาวกุม “  คำว่า “ ลาวกอด  ลาวกุม “  นี้เขาถือกันจริง ๆ คือหมายความว่าถ้าเราไปเยี่ยมเขาไปเยี่ยมบ้านเยี่ยมเรือนเขา  ถ้าเขามีลูกสาวแล้วไม่กอด ไม่กุม  ไม่จูบ  ไม่ดม ลูกสาวเขาไม่ได้  เขาว่า  ผิดผี  แต่จะทำอะไรไม่ได้  ได้แต่เพียงกอดกุมจูบดมเท่านั้น  ถ้าไม่ทำอย่างนั้น  เขาปรับไหมใส่โทษเพราะมันผิดผีเขา  เป็นประเพณีของเขาดังนั้นเมื่อเขาข้ามมาในประเทศไทยในสมัยก่อน ๆ ประเพณีนี้ก็ยังมีอยู่แต่เดี๋ยวนี้ดูหายไปแล้ว 

      พระเณรของเขานั้นก็ประหลาดเหมือนกัน   เขาถือหลักเกณฑ์อะไรก็ไม่ทราบ  เป็นแต่เพียงนุ่งห่มผ้าเหลืองแล้วก็แล้วกันไป  แค่นั้นก็ถือเป็นพระเป็นเณรแล้ว  จะกินข้าวเย็นก็ไม่ว่า  โดยมากที่สังเกตดูชอบกินฝิ่น  เวลาสงกรานต์ก็รดน้ำกันกับสีกา  กอดกัน  กุมกันเขาไม่ถืออะไร  เวลาวันพระพวกพระเณรก็พากันไปล่าเนื้อตามป่า   ไปหาปลาตามห้วย   ตามหนอง  ตามบึง  เอามาหุงหาอาหาร  จับเงินจับทอง ขุดดิน  ฟันไม้  เขาก็ไม่คำนึงถึงพระวินัยอย่างไรเลย  และญาติโยมของเขาก็ไม่ถือ  พอปีใหม่ก็ต้องมีงานเลี้ยงผีกัน  ทำกันเป็นพิธีใหญ่โตมโหฬารทีเดียว  ซึ่งข้าพเจ้าก็เคยเห็นเขาทำอยู่ 

     นี่เป็นลัทธิเดิมของเขา  เดี๋ยวนี้คงไม่มีแล้วเพราะความเจริญมันล้นไหลเข้าไปและทางคมนาคมก็ไปสะดวก
 

 

   ศาลาวิหารบนเขาชั้นที่ 5 เมื่อระยะแรกขุดแต่งใหม่่ๆ พ.ศ. 2515

 

   กับคณะศิษย์ ในปี พ.ศ. 2515